تهدید جدید برای ساختمان‌های نوساز/بازار مسکن زیر تیغ فرونشست‌ها
با وجود گذشت بیش از چهار دهه از فعالیت صنف پیمانکاران ساختمانی در اصفهان، نبود ساختار تخصصی، موازی‌کاری نهادها، فقدان قراردادهای رسمی، خروج نیروی کار و بحران‌هایی همچون فرونشست زمین، صنعت ساختمان استان را با چالش‌های عمیقی مواجه کرده است؛ چالش‌هایی که تنها با رویکرد قانونی، آموزش‌محور و هم‌افزا می‌توان بر آن‌ها فائق آمد.
به گزارش اکونگار به نقل از ایسنا، صنعت ساخت‌وساز، همواره یکی از ارکان پیشران در اقتصاد شهری و ملی به‌شمار می‌رود؛ صنعتی که نه‌تنها اشتغال‌زاست و با بیش از صد رسته شغلی در ارتباط است، بلکه به‌طور مستقیم بر کیفیت زیست شهری، ایمنی سازه‌ها، مصرف منابع و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اثرگذار است؛ بااین‌حال، در سال‌های اخیر این حوزه در استان اصفهان با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری، مدیریتی و زیست‌محیطی مواجه شده است. افزایش هزینه‌های صدور مجوز و آغاز پروژه‌ها، پیچیدگی و تداخل ضوابط نهادهای مختلف، کاهش توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاران، کمبود نیروی کار ماهر و خروج نیروهای مهاجر از بازار، تنها بخشی از موانعی است که توسعه ساخت‌وساز را کند کرده است، از سوی دیگر پدیده‌های مخاطره‌آمیزی نظیر فرونشست زمین، حتی در مناطق شهری، ساخت‌وسازهای جدید را نیز با تهدید مواجه کرده و دغدغه‌هایی جدی در زمینه ایمنی و پایایی ساختمان‌ها پدید آورده است.
در همین حال، افزایش خانه‌های خالی به‌دلیل نبود صرفه اقتصادی برای فروش یا اجاره و کاهش تمایل به مشارکت در ساخت، به‌وضوح از رکودی حکایت دارد که بخش ساختمان در استان را درگیر خود کرده است. در چنین شرایطی، ساماندهی قراردادهای ساختمانی، ارتقای جایگاه نیروی انسانی، شفاف‌سازی روابط حقوقی میان طرفین ساخت‌وساز و بازتعریف نقش نهادهای صنفی و تخصصی بیش از گذشته به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل شده است. در چنین شرایطی، وجود نهادهای صنفی منسجم و تخصص‌محور، به‌ویژه صنف پیمانکاران ساختمانی، نقشی کلیدی در ساماندهی، نظارت، ارتقای کیفیت خدمات و کاهش تخلفات ایفا می‌کند؛ نهادی که اگر به درستی تقویت شود، می‌تواند به‌عنوان واسطه‌ای مطمئن میان کارفرما، پیمانکار و نهادهای نظارتی، بخشی از گره‌های ساختاری این صنعت را باز کند. در همین راستا با فرزاد خلیل‌پور، رئیس اتحادیه سازندگان مسکن و ساختمان به گفت‌وگو نشستیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
ایسنا- لطفا در ابتدا درباره شرح وظایف اتحادیه پیمانکاران ساختمانی و ضرورت وجود چنین نهادی در هر استان توضیح دهید.
اتحادیه‌ها در کشور به‌عنوان بازوی اجرایی و نظارتی، نقش بازدارنده‌ای در برابر فعالیت‌های غیرقانونی در حوزه‌های مختلف دارند، در خصوص صنف پیمانکاران ساختمانی، با وجود پیشینه‌ای بیش از ۴۰ سال، متأسفانه تا پیش از سال‌های اخیر رویکرد به‌گونه‌ای کدخدامنشانه بود و پیگیری تخصصی در امور وجود نداشت، اما از دو سال گذشته که هیئت‌مدیره جدید مشغول به کار شد، تلاش شده با نگاه تخصصی و مبتنی بر قانون فعالیت‌ها سامان پیدا کند، ما برای پیمانکاران اصلی مجموعه‌ای از شرح وظایف منطبق با آیین‌نامه‌های سازمان برنامه‌وبودجه، قانون نظام صنفی، مقررات ملی ساختمان، ضوابط آتش‌نشانی و سایر الزامات حقوقی تهیه کرده‌ایم و آن را در قالب یک بسته جامع برای شهر اصفهان به اجرا گذاشته‌ایم.
ایسنا- مهم‌ترین اقدامات اجرایی اتحادیه سازندگان مسکن و ساختمان در این دوره چه بوده است؟
از مهم‌ترین اقدامات، تهیه و اجرای قراردادهای سه‌جانبه واحد در تمامی شاخه‌های ساختمانی بوده است، این قراردادها میان کارفرما، پیمانکار و اتحادیه منعقد و تمامی الزامات حقوقی و فنی در آن لحاظ شده است؛ به این ترتیب، طرفین قرارداد ملزم به رعایت اصول ساخت‌وساز می‌شوند و اتحادیه نیز نظارت و ضمانت اجرایی را عهده‌دار است.
ایسنا- بیشترین شکایات دریافتی در اتحادیه مربوط به چه حوزه‌هایی است؟
یکی از حوزه‌های پرشکایت، مشارکت در ساخت است، اغلب مالکان بدون آگاهی حقوقی وارد توافقاتی می‌شوند که فاقد قرارداد رسمی یا شرایط حقوقی لازم است، در نتیجه پس از آغاز کار، اختلافات و مشکلات عدیده‌ای پدید می‌آید، همچنین در حوزه‌هایی نظیر نقاشی ساختمان یا بازسازی واحدهای قدیمی نیز شکایات متعددی به ثبت می‌رسد. به‌طور متوسط، سالانه بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ شکایت در اتحادیه ثبت می‌شود؛ کمیسیون رسیدگی به شکایات در این اتحادیه فعال است و حداکثر ظرف یک هفته از ثبت شکایت، جلسه بررسی تشکیل شده و طرفین برای رسیدگی و بررسی شکایت دعوت می‌شوند.
ایسنا- اتحادیه با چه چالش‌هایی در تعامل با نهادهای دیگر روبه‌رو است؟
تداخل وظایف با برخی دستگاه‌ها از جمله سازمان نظام مهندسی و اداره کل راه‌وشهرسازی از چالش‌های همیشگی ما بوده است، هر یک از این نهادها ضوابط خاص خود را دارند که در برخی موارد با رویه‌های اتحادیه تداخل دارد؛ در عین حال، شهرداری نیز همکاری مطلوبی در برخی رسته‌ها، به‌ویژه در زمینه خدمات پیشگیری ندارد که این امر سبب بروز مشکلاتی در فرایند صدور مجوز، ساماندهی پسماند ساختمانی و اجرای دقیق ضوابط شده است. بازرسان رسمی و نامحسوس اتحادیه به‌صورت مستمر گزارش‌هایی از تخلفات ارائه می‌دهند که در صورت لزوم، به مراجع ذی‌ربط ارجاع داده می‌شود.
ایسنا- در حوزه تدوین و اجرای قراردادهای ساختمانی چه برنامه‌ای برای ایجاد شفافیت بیشتر دارید؟
یکی از برنامه‌های راهبردی اتحادیه راه‌اندازی دفاتر مشاوره تخصصی با مجوز اتحادیه است، این دفاتر به متقاضیان ساخت یا بازسازی خدمات مشورتی ارائه می‌دهند، قراردادها در این دفاتر در سه نسخه تهیه و یک نسخه در دفتر به‌صورت مکتوب نگهداری می‌شود، افرادی که در این دفاتر مشغول به کار می‌شوند، الزاماً دارای سابقه حرفه‌ای، گذراندن دوره‌های حقوقی و تخصصی و صلاحیت تأییدشده از سوی اتحادیه هستند.
ایسنا- با توجه به کمبود نیروی انسانی پس از خروج اتباع خارجی غیرمجاز، چه برنامه‌ای برای تأمین نیروی کار ساختمانی در نظر گرفته‌اید؟
با خروج بخشی از نیروی کار مهاجر، کمبود چشمگیری در بازار کار ساختمانی به‌وجود آمده است، از سوی دیگر با همکاری دانشگاه آزاد نجف‌آباد، مقرر شده دانشکده معماری و فنی به «دانشکده صنعت ساختمان و محیط زیست» تغییر ماهیت دهد؛ در قالب این برنامه، دانشجویان رشته‌های مرتبط ملزم به گذراندن سه ترم کارآموزی حضوری در پروژه‌های ساختمانی هستند، این فرایند موجب ارتقای مهارت عملی و آشنایی با متریال و روند اجرایی خواهد شد و از سوی دیگر، بستر جذب آنان در پروژه‌های ساختمانی فراهم می‌شود.
ایسنا- آیا برنامه‌ای برای ارتقای جایگاه شغلی کارگران ساختمانی نیز وجود دارد؟
بله، تغییر نگرش نسبت به کارگر ساختمانی یکی از اهداف اصلی اتحادیه است، به‌عنوان مثال در حوزه اجرای کناف، شاهد تغییر چهره نیروهای اجرایی هستیم که با پوشش‌های متحدالشکل، رفتار حرفه‌ای و نظم کاری، الگوی مناسبی ارائه داده‌اند، این رویکرد باید در سایر بخش‌ها نیز تعمیم پیدا کند، همچنین با راه‌اندازی شرکت‌های خدمات ساختمانی، نگهبانان و نیروهای اجرایی دارای تخصص و تأیید صلاحیت به کارگاه‌ها اعزام می‌شوند که علاوه‌بر افزایش امنیت، به ارتقای شأن شغلی این افراد کمک می‌کند.
ایسنا- فعلی ساخت‌وساز در اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه استان اصفهان از نظر میزان تعهد فعالان حوزه ساخت‌وساز در میان چهار استان انتهایی کشور قرار دارد، این در حالی است که صنعت ساختمان، مادر صنایع دیگر محسوب می‌شود و رکود در آن، اثرات زنجیره‌ای بر سایر بخش‌ها دارد؛ خروج سرمایه‌گذاران از اصفهان نیز به‌دلیل نبود توجیه اقتصادی، روند نگران‌کننده‌ای به خود گرفته است.
ایسنا- چه موانعی برای جذب سرمایه‌گذار در حوزه ساخت‌وساز وجود دارد؟
هزینه‌های اولیه برای آغاز یک پروژه ساختمانی بسیار سنگین است؛ شهرداری، نظام مهندسی و تأمین اجتماعی در مجموع هزینه‌هایی چند میلیارد تومانی را پیش از آغاز پروژه مطالبه می‌کنند، این در حالی است که در بسیاری از استان‌ها، پرداخت این هزینه‌ها به‌صورت اقساطی انجام می‌شود در اصفهان، نبود امکان اقساط‌بندی، روند سرمایه‌گذاری را کند و پرریسک کرده است.
ایسنا- درباره ایمنی سازه‌ها به‌ویژه در ارتباط با فرونشست زمین، چه اقداماتی صورت گرفته است؟
پدیده فرونشست یکی از جدی‌ترین مخاطرات پیش‌روی ساخت‌وساز در اصفهان است؛ پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و وجود خلأهای خاکی، موجب نشست زمین می‌شود که گاه به سازه‌های نوساز نیز آسیب وارد می‌کند، اتحادیه جلساتی با متخصصان حوزه ژئوتکنیک و اساتید دانشگاه برگزار کرده، اما هنوز اقدامات اجرایی کافی در این زمینه صورت نگرفته است. این پدیده نیازمند هشدار جدی و مدیریت بحران فوری است.
ایسنا- چه توصیه‌ای به مردم و فعالان ساخت‌وساز دارید؟
از شهروندان درخواست داریم تحت هیچ شرایطی بدون قرارداد رسمی با پیمانکاران وارد همکاری نشوند و از تعامل با افراد ناشناس در شبکه‌های اجتماعی به‌شدت پرهیز کنند؛ ضروری است پیش از هرگونه توافق، از اتحادیه استعلام بگیرند، قرارداد رسمی منعقد و نمونه‌کارهای قبلی پیمانکار را مشاهده کنند، همچنین استفاده از دفاتر دارای مجوز اتحادیه برای تنظیم قرارداد، موجب کاهش شکایات و افزایش امنیت کاری خواهد شد.
