هزارتوی ناترازی صندوق‌های بازنشستگی/ راه نجات چیست؟

اکونگار، فهیمه اکبری صحت-ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی مدتهاست که به یکی از مباحث اصلی نظام اقتصادی کشور تبدیل شده است. بروز بحران ناترازی در این صندوق‌ها خطرات جدی برای اقتصاد و جمعیت بازنشستگان دارد. ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی در کشور یک مسئله جدی است که نیازمند توجه و اقدام فوری است. عواملی مانند کاهش پوشش حمایتی، وابستگی به دولت، و پیری جمعیت از جمله دلایل اصلی این بحران هستند.

عمده دلایل ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی

افزایش نسبت سالمندی: با افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ باروری، نسبت افراد بازنشسته به افراد شاغل افزایش یافته است. این امر باعث می‌شود ورودی صندوق‌ها (حق بیمه پرداختی شاغلین) کاهش و خروجی آن‌ها (مستمری پرداختی به بازنشستگان) افزایش یابد.

سن بازنشستگی پایین: سن بازنشستگی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر پایین‌تر است. این امر باعث می‌شود افراد مدت بیشتری مستمری دریافت کنند و فشار بر صندوق‌ها افزایش یابد.

ورود زودهنگام افراد به چرخه بازنشستگی: در برخی موارد، افراد به دلایل مختلف (مانند از کارافتادگی یا بازنشستگی پیش از موعد) زودتر از موعد مقرر وارد چرخه بازنشستگی می‌شوند که این امر نیز بر منابع صندوق‌ها فشار وارد می‌کند.

سرمایه‌گذاری‌های ناموفق: صندوق‌های بازنشستگی در ایران در بسیاری از موارد سرمایه‌گذاری‌های ناموفقی انجام داده‌اند که منجر به زیان‌های مالی سنگین شده است.

فساد و سوء استفاده: متاسفانه در برخی از صندوق‌های بازنشستگی، فساد و سوء استفاده‌های مالی وجود داشته است که باعث هدر رفتن منابع شده است.

بازنشستگان بخوانند/ حقوق تیرماه چند درصد افزایش می‌یابد؟

دخالت دولت: دولت در بسیاری از موارد در امور صندوق‌های بازنشستگی دخالت کرده و تصمیماتی اتخاذ کرده است که به ضرر صندوق‌ها بوده است.

تورم: تورم بالا در کشورمان باعث شده است که ارزش مستمری پرداختی به بازنشستگان کاهش یابد و صندوق‌ها مجبور شوند مستمری‌ها را به طور مرتب افزایش دهند که این امر بر منابع آن‌ها فشار وارد می‌کند.

عدم تناسب بین حق بیمه و مستمری: در برخی موارد، حق بیمه‌ای که افراد در طول دوران اشتغال پرداخت می‌کنند، با مستمری که پس از بازنشستگی دریافت می‌کنند، تناسب ندارد.

بدهی دولت به صندوق‌ها: دولت در بسیاری از موارد به صندوق‌های بازنشستگی بدهکار است و این بدهی‌ها را به موقع پرداخت نمی‌کند که این امر باعث می‌شود صندوق‌ها با کمبود نقدینگی مواجه شوند.

عدم شفافیت: عدم شفافیت در عملکرد صندوق‌های بازنشستگی باعث می‌شود نظارت بر آن‌ها دشوار شود و امکان فساد و سوء استفاده افزایش یابد.

تحریم‌های اقتصادی: تحریم‌های اقتصادی نیز بر وضعیت صندوق‌های بازنشستگی تاثیر منفی گذاشته است، زیرا باعث کاهش درآمد دولت و افزایش تورم شده است.

صندوق‌های بازنشستگی چه وضعیتی دارند؟

تعداد صندوق ها: در کشورمان 18 صندوق بازنشستگی فعال وجود دارد. این صندوق ها شامل 3 صندوق دولتی (عام)، 2 صندوق عمومی غیردولتی و سایر صندوق های صنفی-اختصاصی هستند.

صندوق های صنفی-اختصاصی: 14 صندوق از این 18 صندوق، صندوق های صنفی کوچکی هستند که به گروه خاصی از شاغلان و بازنشستگان خدمات ارائه می دهند.

مهمترین چالش‌های صندوق‌های بازنشستگی چیست؟

صندوق های بازنشستگی در ایران با چالش هایی مانند شرایط بازنشستگی، مستمری های پرداخت شده و وضعیت مالی، بیمه ای و اقتصادی روبرو هستند.

مهمترین اقدامات برای اصلاح صندوق‌های بازنشستگی

افزایش سن بازنشستگی: افزایش تدریجی سن بازنشستگی می‌تواند به کاهش فشار مالی بر صندوق‌ها کمک کند.

افزایش نرخ حق بیمه: افزایش سهم کارمندان و کارفرمایان در پرداخت حق بیمه می‌تواند منابع مالی صندوق‌ها را تقویت کند.

کاهش مزایای بازنشستگی: کاهش تدریجی مزایای بازنشستگی، مانند کاهش حقوق بازنشستگی یا حذف برخی از مزایا، می‌تواند به کاهش هزینه‌های صندوق‌ها کمک کند.

بهبود مدیریت سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه و سودآور می‌تواند به افزایش دارایی‌های صندوق‌ها کمک کند.

اصلاح ساختار صندوق‌ها: ادغام صندوق‌های کوچک و ناکارآمد، یا ایجاد یک صندوق بازنشستگی ملی، می‌تواند به بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها کمک کند.

شفافیت و پاسخگویی: افزایش شفافیت در عملکرد صندوق‌ها و پاسخگویی مدیران به ذینفعان می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد و از فساد جلوگیری کند.

تنوع بخشیدن به منابع درآمدی: علاوه بر حق بیمه، صندوق‌ها می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سودآور، یا دریافت کمک‌های دولتی، منابع درآمدی خود را متنوع کنند.

کنترل تورم: کنترل تورم می‌تواند به حفظ ارزش دارایی‌های صندوق‌ها و قدرت خرید بازنشستگان کمک کند.

این اقدامات می‌توانند به پایداری مالی صندوق‌های بازنشستگی و تضمین حقوق بازنشستگان در آینده کمک کنند.