«اکونگار» گزارش می‌دهد؛
پرداخت قبض برق ثروتمندان از جیب فقرا/یارانه انرژی به کام دهک‌های بالا
وضعیت ناترازی برق در ایران بحرانی است و این در حالی است که بخش زیادی از جامعه به دلیل فقیر بودن برق کمتری مصرف می‌کنند ولی اقشار پردرآمد بیشتر از یارانه برق استفاده می‌کنند که این مورد باید مورد بازبینی قرار بگیرد.
به‌گزارش اکونگار: در کشوری مانند ایران که در برخی موارد با ناعدالتی روبه‌رو هستیم باید به توانی اشاره کنیم که اقشار کم درآمد به‌دلیل مصرف اقشار پردرآمد که عمدتا هم سهم بیشتری از یارانه‌ها می‌برند و هم سهم بیشتری از انرژی را مصرف می‌کنند که در این مورد باید به شکاف مصرفی اشاره کنیم که در ادامه گزارش به آن خواهیم پرداخت ولی سوال اینجا است که چرا محدودیت‌های آب‌وبرق که در هفته‌های اخیر مشاهده می‌کنیم برای همه اقشار یکسان است؟ در صورتی که طبقات بالایی به‌دلیل مصرف بالاتر باید محدودیت‌های بیشتری را تحمل کنند. همچنین باید به این مورد هم توجه کنید که فقر و میزان مصرف برق رابطه‌ای پیچیده و چندوجهی دارند. به طور کلی، فقر باعث محدودیت در مصرف برق می‌شود، اما این رابطه همیشه مستقیم و یکسان نیست.
مصرف انرژی، به‌ویژه برق، یکی از شاخص‌های مهم توسعه و رفاه در هر جامعه‌ای است. در ایران، با توجه به ساختار اقتصادی و اجتماعی، تفاوت قابل توجهی در میزان مصرف برق بین خانوارهای با درآمد کم و زیاد وجود دارد. این تفاوت، همراه با مسئله ناترازی تولید و مصرف برق، چالش‌هایی را برای مدیریت منابع انرژی ایجاد کرده است. هدف از این گزارش، بررسی دقیق‌تر این تفاوت‌ها، تعیین سهم هر طبقه در مصرف برق و یارانه پرداختی، و ارائه پیشنهادهایی برای کاهش ناترازی برق با در نظر گرفتن ملاحظات عدالت اجتماعی است. تفاوت در مصرف برق بین خانوارهای کم‌درآمد و پردرآمد در ایران، مسئله‌ای جدی است که نیازمند توجه و اقدام فوری است. با اصلاح نظام قیمت‌گذاری برق، تشویق به صرفه‌جویی، بهبود کارایی شبکه‌ها، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، و حمایت از خانوارهای کم‌درآمد، می‌توان ناترازی برق را کاهش داد و عدالت اجتماعی را بهبود بخشید. در ادامه بیشتر می‌خوانید.
تفاوت مصرف برق بین خانوارهای کم‌درآمد و پردرآمد
براساس داده‌های موجود، خانوارهای پردرآمد در ایران به‌طور متوسط مصرف برق بسیار بالاتری نسبت به خانوارهای کم‌درآمد دارند. این تفاوت می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد، در این مورد می‌توانیم فاکتورهای زیر را مورد بررسی قرار داد؛
محل سکونت: خانه‌های بزرگ‌تر و ویلایی معمولا در مناطق پردرآمد قرار دارند و به دلیل نیاز به روشنایی و تهویه بیشتر، مصرف برق بالاتری دارند.
نوع وسایل برقی: در این مورد باید اضافه کنیم که خانوارهای پردرآمد بیشتر از وسایل برقی پرمصرف مانند کولرهای گازی، ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی بزرگ، و سیستم‌های گرمایشی برقی استفاده می‌کنند.
الگوی مصرف: بر اساس بررسی‌های انجام شده خانوارهای پردرآمد ممکن است توجه کمتری به صرفه‌جویی در مصرف برق داشته باشند و در نتیجه، مصرف بیشتری داشته باشند.
سهم هر طبقه از یارانه پرداختی
با توجه به تفاوت در میزان مصرف، خانوارهای پردرآمد سهم بیشتری در کل مصرف برق کشور دارند. از آنجا که قیمت برق در ایران یارانه‌ای است، این خانوارها از یارانه بیشتری نیز بهره‌مند می‌شوند. به عبارت دیگر، بخشی از یارانه انرژی که باید به خانوارهای کم‌درآمد اختصاص یابد، به خانوارهای پردرآمد می‌رسد که این مسئله با اهداف عدالت اجتماعی در تضاد است.
توجه داشته باشید که مصرف بالای برق توسط خانوارهای پردرآمد، در کنار عوامل دیگری مانند فرسودگی شبکه‌های انتقال و توزیع و عدم سرمایه‌گذاری کافی در تولید برق، به ناترازی برق دامن می‌زند. در فصل‌های گرم سال، این ناترازی به اوج خود می‌رسد و منجر به خاموشی‌های گسترده می‌شود که خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی به دنبال دارد.
برای کاهش ناترازی برق و بهبود عدالت در توزیع یارانه‌ها، مواردی مانند «اصلاح نظام قیمت‌گذاری برق»، «تشویق به صرفه‌جویی در مصرف برق»، «بهبود کارایی شبکه‌های انتقال و توزیع»، «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر»، «حمایت از خانوارهای کم‌درآمد» و ... اشاره کرد.
ارتباط فقر و مصرف برق
فقر و میزان مصرف برق رابطه‌ای تنگاتنگ دارند. فقر باعث محدودیت در دسترسی و مصرف برق می‌شود، اما دسترسی به برق می‌تواند به کاهش فقر و بهبود کیفیت زندگی خانوارهای فقیر کمک کند. بنابراین، دولت‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد باید تلاش کنند تا با ارائه خدمات حمایتی و توسعه زیرساخت‌ها، دسترسی خانوارهای فقیر به برق را افزایش دهند و به آنها کمک کنند تا از مزایای این انرژی حیاتی بهره‌مند شوند.
فقرا اغلب توانایی مالی لازم برای پرداخت هزینه‌های مربوط به انشعاب برق و قبوض ماهیانه را ندارند. این امر باعث می‌شود که بسیاری از خانوارهای فقیر در مناطق محروم و حاشیه‌نشین، به طور کلی به شبکه برق دسترسی نداشته باشند و از روش‌های غیراستاندارد و خطرناک برای تامین روشنایی و سایر نیازهای برقی خود استفاده کنند. در برخی مناطق روستایی و دورافتاده، زیرساخت‌های لازم برای تامین برق وجود ندارد. این مناطق اغلب با فقر شدید مواجه هستند و ساکنان آنها از کمترین امکانات رفاهی برخوردارند. همچنین باید به این مورد هم اشاره کنیم که خانوارهای فقیر به دلیل محدودیت‌های مالی، مجبور به صرفه‌جویی شدید در مصرف برق هستند. آنها معمولاً از وسایل برقی کمتری استفاده می‌کنند، مصرف خود را به حداقل می‌رسانند، و در صورت افزایش قیمت برق، با مشکلات جدی مواجه می‌شوند.
