۳۵ هزار میلیارد ریال بی‌توجهی!
۳۵ هزار میلیارد ریال، عدد سنگینی است. اما آیا این همه خسارت است؟ قطعاً نه. ما در این فاجعه، صرفاً شاهد سوختن چند انبار یا توقف فعالیت چند کشتی نبودیم. ما شاهد از هم پاشیدن یک قطعه مهم از زنجیره حمل‌ونقل و صادرات بودیم. زنجیره‌ای که بازرگان، بیمه‌گر، اپراتور بندری، شرکت حمل‌ونقل، و حتی بانک و گمرک، همه در آن نقش دارند.
به گزارش اکونگار، پوریا اورعی مدیرعامل هلدینگ اتحاد در یادداشتی آورده است: ۳۵ هزار میلیارد ریال؛ این فقط یک عدد نیست. این، برآورد ریالی از یک فاجعه است که در بندر شهید رجایی رخ داد. عددی که قرار بود صرف توسعه شود، حالا باید صرف جبران شود. اما حتی این رقم بزرگ هم تمام ابعاد خسارت را نشان نمی‌دهد. آنچه زیر خاکستر مانده، نه‌تنها تجهیزات سوخته و تأسیسات آسیب‌دیده، بلکه اعتماد و سرمایه روانی تجاری کشور است. در چنین لحظاتی باید از خود بپرسیم: آیا فقط زیرساخت‌ها آسیب دیدند؟ یا زنجیره‌ای از روابط اقتصادی، اعتماد بازرگانان، و جریان تجارت کشور هم به لرزه درآمد؟ واقعیت این است که بحران فقط به اسکله‌ها و جرثقیل‌ها محدود نشد؛ بحران به دل فعالان اقتصادی هم نفوذ کرد. و اگر امروز از این آسیب‌ها عبور کنیم، فردا باید هزینه‌ای به‌مراتب بزرگ‌تر برای بازسازی اعتماد و سرمایه‌گذاری دوباره بپردازیم.
عددی که فقط بخشی از واقعیت را می‌گوید. ۳۵ هزار میلیارد ریال، عدد سنگینی است. اما آیا این همه خسارت است؟ قطعاً نه. ما در این فاجعه، صرفاً شاهد سوختن چند انبار یا توقف فعالیت چند کشتی نبودیم. ما شاهد از هم پاشیدن یک قطعه مهم از زنجیره حمل‌ونقل و صادرات بودیم. زنجیره‌ای که بازرگان، بیمه‌گر، اپراتور بندری، شرکت حمل‌ونقل، و حتی بانک و گمرک، همه در آن نقش دارند. آسیب واقعی در جاهایی است که هنوز در گزارش‌ها نیامده است:
-تجاری که قراردادهای بین‌المللی‌شان معلق شد
-بازرگانانی که اعتبارشان نزد شرکای خارجی خدشه‌دار شد
-شرکت‌هایی که بارشان سوخت و حالا با ادعای خسارت روبه‌رو هستند
-شبکه‌های حمل‌ونقلی که زمان‌بندی‌شان به‌هم ریخت و دچار خسارت‌های زنجیره‌ای شدند
-این‌ها اعدادی هستند که در هیچ جدول خسارتی نمی‌آیند. اما واقعیت اقتصادی کشور را شکل می‌دهند.
-نباید بازرگان را در بحران تنها گذاشت
اگر امروز فقط به ترمیم اسکله‌ها و نوسازی تجهیزات بندری بسنده کنیم، بزرگ‌ترین خطا را مرتکب شده‌ایم. باید به همان اندازه که به «زیرساخت فیزیکی» اهمیت می‌دهیم، به «زیرساخت اقتصادی» هم توجه کنیم. و زیرساخت اقتصادی بدون بازرگان، معنا ندارد. باور کنیم که هر کانتینر سوخته، فقط یک کالا نبوده؛ یک تعهد بوده، یک رابطه تجاری بوده، و گاه حاصل یک عمر اعتبارسازی بوده است. بازرگان و تاجر، در خط مقدم آسیب این حادثه بوده‌اند، اما در اولویت جبران نیستند. این تناقض باید اصلاح شود.
پیشنهادهایی برای حمایت از فعالان تجاری
در کنار بازسازی فنی، باید بسته‌های مشخصی برای حمایت از تجار و فعالان زنجیره حمل‌ونقل دریایی تدوین شود. پیشنهاد می‌شود:
-تسهیلات جبرانی کوتاه‌مدت برای تجاری که کالای خود را از دست داده‌اند یا به‌دلیل حادثه متضرر شده‌اند
-حمایت بیمه‌ای ویژه برای فعالانی که از پوشش‌های کافی برخوردار نبودند، با محوریت صندوق‌های ملی
-معافیت‌های مالیاتی موقت برای شرکت‌هایی که مستقیماً از حادثه آسیب دیده‌اند
-تشکیل کارگروه‌های ویژه بررسی خسارت‌های تجاری و صدور رأی سریع برای حل‌وفصل اختلافات بیمه‌ای و گمرکی
-جایگزینی کانتینرهای از‌دست‌رفته یا تخفیف در بارگیری‌های بعدی توسط اپراتورها
بازسازی بندر، بدون بازسازی فعالان اقتصادی آن، ناقص است. ما نمی‌توانیم بندر را احیا کنیم ولی تجاری نداشته باشیم که با آن کار کنند. حادثه بندر شهید رجایی باید آخرین هشداری باشد که نگاه ما به مقوله ایمنی را تغییر می‌دهد. سال‌هاست که ایمنی، در برنامه‌ریزی‌های بندری، در انتهای فهرست اولویت‌ها بوده است. معمولاً وقتی درباره هزینه ایمنی حرف می‌زنیم، همه نگران بودجه می‌شوند. اما حالا وقت آن است بپرسیم: هزینه نکردن برای ایمنی، چقدر برایمان خرج برداشت؟ اگر تنها ۵ درصد از این خسارت ۳۵ هزار میلیارد ریالی را پیش‌تر صرف پیشگیری، آموزش، و تجهیز سامانه‌های هشدار کرده بودیم، شاید امروز نه این عدد وجود داشت، نه این بحران.
مسئولیت دولت؛ نقش تسهیلگر در پسابحران
دولت نباید فقط در نقش پیمانکار بازسازی ظاهر شود. دولت باید مسئولیت اجتماعی و اقتصادی خود را بپذیرد. باید بداند که جبران خسارت فقط به معنای آسفالت‌کردن مسیرها و نصب دوباره جرثقیل‌ها نیست. باید اعتماد را برگرداند. این بازسازی به برنامه‌ای جامع نیاز دارد که در آن، تاجر، بیمه‌گر، شرکت حمل‌ونقل، و هر بازیگر دیگری در زنجیره صادرات و واردات، دیده شود. و این برنامه باید توسط نهادی هماهنگ‌کننده و پاسخ‌گو طراحی و اجرا شود.
جمع‌بندی؛ از آمار به اقدام
ما امروز با یک عدد طرف نیستیم. با یک هشدار طرف‌ایم. با عددی که پشت آن، هزاران رابطه تجاری، ده‌ها فرصت شغلی، و میلیاردها تومان سرمایه پنهان شده است. اگر این عدد را فقط در قالب خسارت فیزیکی ببینیم، اشتباه کرده‌ایم. این عدد باید مسیر ما را تغییر دهد. بندر شهید رجایی، فقط نیازمند بازسازی نیست؛ نیازمند بازنگری است.
