کارشناس بازارهای مالی در گفت‌وگو با «اکونگار»:
دو سناریو برای نرخ ارز/ فشار حداکثری میتواند دلار را ۲۰۰ هزار تومانی کند؟
یک کارشناس اقتصادی برای فروش نفت و به تبع بازار ارز دو سناریو را پیش‌بینی میکند که یکی ارزش واقعی دلار را به محدوده ۸۰ تا ۹۰ هزار تومانی می‌رساند ولی دیگری میتواند تا پایان سال ۱۴۰۴، نرخی بیش از ۱۱۰ هزار تومان برای هر اسکناس آمریکایی را رقم بزند.
به گزارش اکونگار، نرخ دلار در بازار ارز هفته‌ای که گذشت با تلرانسی محدود در ابتدای کانال 80 هزار تومانی قرار داشت. اما با انتشار خبر تعویق مذاکرات، جامپ دلار شروع شد و تا ۸۹ هزار تومان برای دلار فردایی هرات بالا رفت. به باور کارشناسان تا وضوح اخبار و رخدادهای روزهای اخیر درباره مذاکره میان ایران و آمریکا در خصوص برنامه هسته‌ای ایران، مشخص نشود، بازار ارز با نوسانات محدود در حالت انتظار و شوک قرار دارد.
سجاد بوربور، کارشناس بازارهای مالی، در گفت‌وگو با اکونگار در پاسخ به این پرسش، سناریوهای محتمل برای بازار ارز در سال 1404 را بررسی میکند.
سناریوی اول؛ افزایش فشار و دلار فراتر از 100هزار تومان
بوربور با اشاره به نرخ فعلی دلار و روندهای کلی بازار ارز میگوید:«در حال حاضر، نرخ دلار در بازار آزاد ایران بیش از 87 هزار تومان است. برای پیش‌بینی آینده بازار، باید سناریوهای محتمل را بررسی کنیم. ما می‌توانیم سناریوهای متعددی در نظر بگیریم، اما نکته مهم این است که کدام‌یک به واقعیت نزدیک‌تر است؟ در حال حاضر، دو سناریوی اصلی برای آینده نرخ ارز در ایران مطرح است: ۱. سناریوی اول: افزایش فشارهای خارجی و احتمال درگیری در منطقه. ۲. سناریوی دوم: پیشرفت مثبت مذاکرات. در هر دو سناریو، ما شاهد تأثیرات متفاوتی بر نرخ دلار خواهیم بود اما در هر دو، سیاست‌های پولی و مالی داخلی در کنار با تحولات بین‌المللی، نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر حرکت نرخ ارز خواهند داشت».
به گفته او سناریوی اول، سناریوی کاهش فروش نفت و افزایش فشارهای اقتصادی است. این کارشناس باور دارد که در صورت تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های بیشتر در فروش نفت ایران، ممکن است که تولید و صادرات قدری کم و دولت برای جبران این کاهش با کسری بودجه شدید مواجه شود اما برخلاف تهدیدهای تازه خزانه‌داری آمریکا، صادرات نفت ایران هرگز به صفر یا حتی به همان عدد صادراتی سال 99 باز نخواهد گشت.
او تصریح میکند:« سال 99 با آن همه بگیر و ببند آمریکا و فشار و سخت‌گیری و حتی فراگیری کرونا صادرات نفتمان به صفر نرسید و در حد 350هزار بشکه باقی ماند. در حال حاضرهم شرایط سال 99 نیست؛ قواعد بازی تغییر کرده. حالا در دوسال گذشته ما مراورداتمان را با روسیه افزایش داده‌ایم، احتمالا به زودی با مداخله آمریکا صلحی بین روسیه و اوکراین اتفاق بیفتد و احتمالا در چالش‌هایمان با آمریکا، روسیه بتواند به ما کمک کند. همزمان سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ هم موجب شده که ترامپ شرکای خوب اقتصادی‌اش را از دست بدهد از جمله شرکای اروپا، کانادا یا مکزیکی‌اش . در چنین شرایطی من تصور میکنم که از صادرات نفت ایران که اکنون حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز است، نهایتا بتواند 700 بشکه آن را از بازار حذف کند»
او می‌افزاید:«در بودجه 1404 دولت تولید روزانه سه میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه نفت را پیش‌بینی کرده است. از این میزان، حدود دو میلیون بشکه برای مصرف داخلی و پالایشگاه‌ها اختصاص یافته و یک میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه برای صادرات برنامه‌ریزی شده است. اگر تحریم‌های جدید اعمال شود و میزان صادرات میتواند به یک میلیون بشکه کاهش یابد، در این حالت درآمد ارزی ایران به‌شدت افت خواهد کرد. اگر هر بشکه ۶۰ دلار فروخته شود، در سال حدود ۱۶ تا ۱۷ میلیارد دلار کسری ایجاد خواهد شد که معادل ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان (همت) است. این برآورد بر اساس نرخ دلار ۹۰ هزار تومان انجام شده است. وقتی دولت با کسری بودجه‌ای بیش از ۱۵۰۰ همت مواجه شود از آنجا که راهی برای تامین این کسری ندارد و اوراقش هم دیگر کشش پوشش بیش از این را ندارد، احتمالا مجبور میشود که تأمین این کسری را از راه‌های دیگر مانند افزایش نقدینگی و چاپ پول پیگیری کند که میتواند منجر به تورم شدید شود».
او اضافه میکند:« معمولا وقتی دولت دچار کسری بودجه میشود اولین بخشی که قربانی میکند، بخش عمرانی است. اگر دولت 700همت را هم از این بخش بگیرد، باز حدود 800همت کسری دارد و هر راهی برای پوشش این کسری پیش بگیرد از محل افزایش پایه پولی و تورم‌زا است. این میزان کسری میتواند نقدینگی را تا 60 درصد افزایش بدهد. همین امروز ما با رشد اقتصادی ناپایدار 3.5درصدی ارزش واقعی دلار را 62 هزار تومان داریم، اگر این 60 درصد افزایش نقدینگی روی آن سوار شود ارزش واقعی دلار تا 100هزار تومان بالا میرود. یعنی در صورت تحقق این سناریو من تصور میکنم که نرخ ارز در بازار بتواند به 110 هزار تومان برسد. این یعنی اگر فروش نفت ایران تا حدود 750 هزار بشکه کاهش پیدا کند ما ممکن است در صورت تحقق تهدیدات نتانیاهو و احتمال درگیری در منطقه دلار 200هزار تومانی را هم شاهد باشیم.»
او در پاسخ به اینکه چرا یک میلیون بشکه را به عنوان یک عدد محتمل در نظر رفته، نیز توضیح میدهد که« بیشترین خریداران نفت ما چینی‌ها هستند، آن هم شرکت‌های خصوصی چین. این شرکت‌ها عاشق خرید نفت ارزان از ایران هستند. اگر میزان خرید آن‌ها کمتر از یک میلیون بشود، تولیدشان آسیب می‌بیند شبیه اتفاقی که در سال 98 و 99 شاهد آن بودیم. بنابراین احتمالا چین به عنوان مشتری ما، دنبال حداقل تامین نیازش یعنی همین یک میلیون بشکه باشد. ضمن اینکه این عدد یک فرض است. یک فرضی که نه چندان خوشبینانه و نه چندان بدبینانه است و تحلیل واقع‌بینانه‌تری به ما ارائه میدهد»
سناریوی دوم؛ تداوم فریز یا پیشرفت مذاکرات
به گفته بوربور سناریوی دوم ادامه وضعیت فعلی و یا پیشرفت مذاکرات است. او میگوید:«اگر شرایط اقتصادی بدون تغییر بماند و ایران بتواند صادرات نفت خود را در سطح کنونی حفظ کند، تأثیرات آن بر نرخ دلار کمتر خواهد بود. در این حالت، انتظار داریم که نرخ دلار در پایان سال بین ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان باقی بماند.
او در ادامه به مسئله ارزش واقعی دلار اشاره کرده و تصریح میکند:« میان قیمت دلار و ارزش دلار فرق هست. در حال حاضر، ارزش واقعی دلار ۶۲ هزار تومان است، اما در بازار آزاد تا 90 هزار تومان معامله میشود. این اختلاف بین نرخ معاملاتی و ارزش واقعی اقتصادی به دلیل انتظارات تورمی و شرایط ایجاد شده شکل گرفته است. ما در حال حاضر بیشترین فاصله میان نرخ حقیقی و قیمت بازار را شاهدیم و علتش هم هجوم دلایل سیاسی و اتفاقات متعدد تنش‌زا در یکسال اخیر است»
به گفته این کارشناس یکی از مهم‌ترین عواملی که بر نرخ ارز هم تأثیر می‌گذارد، همین موضوع انتظارات تورمی است. او توضیح میدهد:« در ۶۰ سال گذشته، هیچ‌گاه فاصله ارزش واقعی دلار با نرخ بازار آزاد، تا این حد زیاد نبوده است. اگر انتظارات تورمی همچنان بالا باشد، دلار در بازار آزاد رشد بیشتری نسبت به آنچه شاخص‌های اقتصادی رقم میزنند، خواهد داشت»
پیش‌بینی طلا، بورس و خودرو در 1404
به گفته بوربور اگر سناریو کاهش فروش نفت ایران اتفاق بیفتد و نرخ ارز تا پایان سال به 110 هزار تومان برسد یعنی خریداران دلار پس از 12 ماه تنها 18 درصد سود کرده‌اند.
او بانگاهی به سایر بازارهای مالی ادامه میدهد:« اگر فرض کنیم که علاوه بر بازار ارز، سایر بازارهای مالی نیز تحت تأثیر شرایط اقتصادی قرار خواهند؛ درباره طلا، انس جهانی طلا اکنون حدود 3251 دلار است اما پیش‌بینی میشود که در نیمه دوم سال، قیمت جهانی طلا کاهش یابد و احتمالا بازار طلا چندان سودده نباشد. درباره بورس هم بورس ایران همواره تحت تأثیر نرخ ارز بوده است و در صورتی که دلار در محدوده ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان باقی بماند، شاخص بورس نیز رشد محدودی خواهد داشت. خودرو نیز با افزایش تولید خودروهای داخلی و ورود خودروهای چینی، میزان عرضه‌اش افزایش یافته و رشد قیمتش احتمالا محدود خواهد شد و نمیتواند خودش را به سطح تورم برساند. بنابراین تحلیل من این است که امسال پول سرد شود. یعنی چون بازارها چندان سودده نیستند، پول‌ها به سمت حساب‌های بانکی بلندمدت حرکت میکند و بازارها در کما به سر میبرند»
